Adoptieouders in spe worden steeds vaker verplicht tot een maandenlang verblijf in het buitenland. Ook worden ze daar soms onderworpen aan een onderzoek, waarna een rechter de adoptie moet bekrachtigen. Een kostbare procedure, die ook geestelijk zwaar kan zijn.
In Moeders mooiste, vaders trots beschrijven Mark en Ilja Koolen hoe ze zich in 2007 in Kenia vestigden voor de adoptie van hun 1-jarige zoon, Raf. De eerste week zochten ze hem op in het kindertehuis. Daarna woonde hij bij hen in een huurhuis in een buitenwijk van Nairobi.
Pas na een positief besluit van een Keniaanse rechter, zou Raf een Nederlands paspoort krijgen. Maar er kwam een kink in de kabel, schrijven ze. 'Het is half tien 's avonds en we hebben de advocaat gesproken. Er blijkt van alles fout te zijn gegaan bij de verdeling van de rechtszaken onder de drie rechters.'
De rechter die hun dossier behandelde, had plotseling verlof opgenomen. Een week later bleek de zaak zelfs van de agenda van de rechtbank te zijn geschrapt. Het echtpaar vreesde dat hun visum door deze vertraging zou verlopen. Ook was het onzeker of Mark zijn werk bij ABN AMRO op tijd kon hervatten.
Als gezin terug
Uiteindelijk werd de zaak alsnog behandeld. Raf werd officieel erkend als hun kind en exact zes maanden na aankomst in Nairobi gingen Mark, Ilja en Raf als gezin terug naar Goes. Twee jaar later adopteerden ze nog een kind uit Kenia: dochter Fem. Opnieuw na een maandenlang, verplicht verblijf in Nairobi.
Wie een kind in het buitenland wil adopteren, heeft een lange adem nodig. Na het doorlopen van een hele procedure in Nederland, volgt vaak een uitgebreid adoptietraject in het geboorteland van het kind. En de verblijfsduur die landen voorschrijven dijt uit, vertelt Macky Hupkes van de Nederlandse Adoptie Stichting.
'Vijf jaar geleden moest je in Bolivia zes weken in het land verblijven voor je met het kind naar Nederland kon reizen. Tegenwoordig is die termijn verdubbeld.' Ook het afgeven van een Nederlands paspoort vergt meer tijd. Vanwege de personele bezuinigingen op ambassades.
Daarnaast willen veel landen adoptieouders ter plekke screenen, ook al heeft de Nederlandse Raad voor de Kinderbescherming dit al gedaan. 'Soms krijg je bezoek van een psycholoog die optreedt namens het ministerie voor Familiezaken' zegt Hupkens. 'Of van een medewerker van het kindertehuis die het kind goed kent.'
Ook Ilja en Mark Koolen kregen bezoek van een maatschappelijk werkster, Tracey. 'Tracey zei dat ze 'impressed' was en dat we een 'excellent job' deden', schrijft Mark in het boek. 'Ze kon het alleen niet nalaten om te zeggen dat we de porties van Raf moesten vergroten. Ik was geneigd om de broek van Raf omlaag te trekken en zijn buik en billen te laten zien. Ondervoed was hij bepaald niet.'
Maar: 'als het niet klikt met de controlerende persoon, moet je als adoptieouder toch de hele rit uitzitten', waarschuwt Hupkes. 'Het belang van het kind prevaleert altijd.' Ze juicht het extra toezicht toe, omdat daarmee het aantal mislukte plaatsingen na terugkomst wordt teruggedrongen.
Culturele verrijking
Het echtpaar Johan en Sacha* wacht op bericht uit Nicaragua of er een adoptiekind voor hen is gevonden. Ze bereiden zich voor op hun vertrek. Sacha vindt het wel prettig dat er nog iemand over hun schouder meekijkt en adviezen geeft, zodat de hechting goed verloopt.
Er kunnen misschien culturele verschillen in de opvoeding naar voren kunnen komen, denkt Sacha. 'In Nederland worden kinderen misschien wat vrijer opgevoed dan in Nicaragua en wordt er daar minder inspraak van kinderen geaccepteerd.' De vijf maanden van de procedure vindt ze bovendien geen straf.
'Zo krijgen we de kans om een tijdje in Managua te wonen. We zijn allebei weg van Latijns-Amerika en zien deze periode als een culturele verrijking. Ik heb drie keer in het buitenland gewoond en had het daar zo naar mijn zin, dat ik terug in Nederland opnieuw moest wennen.'
Heimwee
Ilja Koolen kijkt ook positief terug. 'Je probeert een zo normaal mogelijke gezinssituatie te creëren in een huurwoning. Zonder de hectiek van het dagelijks leven in Nederland met werk, bezoek en volle agenda’s. Je hebt weinig 'kraamvisite' en alle tijd om optimaal van elkaar te genieten.'
Macky Hupkes erkent dat het voor de hechting van het kind beter is om de eerste periode in het geboorteland bij de adoptieouders te wonen. Maar soms krijgen ouders zo'n heimwee dat ze er letterlijk ziek van worden, zegt ze. 'We waarschuwen adoptieouders dat het geen vakantie is.'
De eerste twee maanden komt iedereen wel door. 'Daarna krijgt zelfs de meest doorgewinterde reiziger heimwee. Je zit soms maandenlang op een hotelkamer en kunt moeilijk reizen met het kind. Als een kind alleen de muren van het kindertehuis heeft gezien, is een uitstapje naar de supermarkt al overweldigend.'
Adoptieverlof
Ilja Koolen zat tijdens de adoptieprocedure van Raf drie maanden alleen in Kenia. Iedere adoptieouder heeft volgens de Nederlandse wet recht op vier weken adoptieverlof. Soms is het mogelijk om dat aan te vullen met vakantie of met onbetaald verlof. Maar niet altijd.
'Mark moest voor zijn werk terug naar Nederland. Dat heb ik als vreselijk ervaren. Tot overmaat van ramp braken er na de verkiezingen in Kenia ook nog eens onlusten uit.' Mark en Ilja raden adoptieouders in spe aan om in het buitenland steun te zoeken bij andere stellen die hetzelfde traject doorlopen. 'Het is voor familie en vrienden op afstand lastig om zich voor te stellen wat je doormaakt.'
Ook de Nederlandse Adoptie Stichting heeft tips. 'Het is raadzaam om je bij de Nederlandse ambassade te laten registreren. Dan krijg je ook een uitnodiging voor Nederlandse feestdagen zoals Sinterklaas. Die zijn vaak moeilijk als je ver van huis bent. Ook adviseren we adoptieouders om een opa of oma over te laten komen of een computer met Skype mee te nemen', aldus Hupkes.
Kostbare procedure
Het nadeel van een lang verblijf is daarnaast dat het kostbaar is, zegt Ilja. 'Je hebt dubbele lasten, terwijl je onbetaald verlof opneemt.' Johan en Sacha schatten in dat ze ongeveer 18.000 euro kwijt zullen zijn om een kind uit Nicaragua te adopteren. Ze betalen voor bemiddeling door de adoptieorganisatie, het legaliseren en vertalen van documenten, medische kosten voor het kind en voor een advocaat.
De adoptiebemiddelingsorganisatie Stichting Afrika rekent voor ouders met een lager inkomen minder administratiekosten. 'Voor sommige aspirant adoptieouders kan het financieel een onmogelijke procedure worden', concludeert Ilja Koolen. 'Ook al zijn kinderen niet in geld uit te drukken.'
* Om redenen van privacy zijn de namen Sacha en Johan gefingeerd.